Қазақстан тарихы Мақала бойынша оқу-әдістемелік материалдар

Баймағамбетов Ерлан Русланұлы

Қазақ елінің тәуелсіздік жолындағы қазақ хандарының орны жайлы

Бұл мақалада мұғалім тарих сабақтарында тұлғаға бағытталған тәсілді қолдану тәжірибесімен бөліседі

В эссе пишется о трудной, но нужной востребованной профессии учителя

Тарих сабағында мәтіндік ақпарат пен жұмыс істеу әдістемесі

Ресей империясының Қазақстандағы діни саясатының келесі бір бағыттарының бірі Исламдініне қатысты білім беру және діни сауаттылық жолдарын қалыптастыру мен дамыту болды. Дала өлкесі мен Түркістан өлкесінің діни мекемелерінде және арнайы оқу орындарында мұсылманша білім беру жұмыстары діни саладағы басты мәселелердің қатарынан орын алды. Ислам діні мен мұсылманша білім беру Ресей тарапынан көрсетілген әр түрлі кедергілерге қарамастан, өз бетінше дами берді. ХІХ-ХХ ғасырлардың тоғысы қазақтар мен басқа да түркі-мұсылман халықтары арасында діни сауат ашу орыс мектебі мен түземдіктерге арналған мұсылман мектептерімен қатар жүріп отырды.

ХІХ ғасырдың соңында тұлғалық қалыптасу кезеңдерінен өтіп, ХХ ғасыр басында тарих сахнасына шығып, далалық өлкеде жүріп жатқан күрделі саяси-əлеуметтік, дүниетанымдық өзгерістерге тікелей араласып, туған халқымен бірге өтпелі кезеңнің ашы-суығын бірге татқан қазақ зиялыларының бірі Ш. Құдайбердіұлының философиялық ой-пікірлерінің тарихи контексін ашып көрсету болып табылады. Адам мəселесімен шұғылданған ойшылдар ішінде этикалық, моральдық өлшемдерді ар-ождан философиясының деңгейіне көтеріп, ар білімін білім атаулының төбесіне қойған ғұлама – Шəкəрім болды. Шəкəрімнің қазақ оқығандарының алдына қойған атақты бес сұрағы түгелімен адам жаратылысын, тіршілігін, келешегін, өлшемін, өзгеруін саралап, қазақ түсінігіндегі философиялық антропология ілімінің жүйесін реттеген бағдарлама іспеттес болды. Зерттеу барысында Шəкəрімнің қазақ философиясындағы адамның рөлі мен орны зерделенді.

Қазақстандағы киелі орындарының тарихы

Ғасырлар бойы бір мақсат, бір мүдде аясында өмір сүріп келген түрік халықтарының басында болып өткен тарихи кезеңдер олардың бірде ыдырап, бірде бірігіп, рухани тұтастық жолындағы күрес аясында дамып келді. Алайда түрлі тарихи кезеңдерде түрік халықтарының дағдарысқа түсіп, көрші елдермен арасындағы саяси тартыс барысында ұлттық тұтастықтан ажыраған кездеріміз бүгінгі таңдағы әр тараптық дамуға әкеліп соқтырды. Сонау Көк Тәңірі ұстанымы ортақ сенімнің іргетасын ыдыратпай, ұлттың беталысын бір арнаға бағыттап тұрған кездегі рухани бір ізділік түрік халықтарының әлем алдындағы үстемдігін нығайтты емес пе. Қазіргі таңда тағы, жабайы, тұрпайы аталып жатқан сол түріктердің қасиеті неден қалыптасты, неліктен олардың айбынды ұрандары көрші жатқан елдердің зәре құтын қашырды? Батыстық пиғылдағы зерттеуші ғалымдардың бір жақты пікірлері ғасырлардың қат-қабат парақтарының астында өтірікпен өріліп, біздің заманымызға теріс түсінік тұрғысында жеткен жоқ па деген сұрақ кім-кімді де ойландыратын за

Құпияға толы Қараман ата қорымы Қазіргі таңда Маңғыстау – ежелгі өркениетиеттің мәдени ошағы екенідігін білгенімізбен олардың тарихи деректерімен таныс емеспіз. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде он бір мың тарихи ескерткіш анықталған. Маңғыстау ашық аспан астындағы мұражай, ерекше діни ғимараттар мен мешіттер өлкесі. Сондай киелі орындардың бірі- талайларды таңғалдырып келе жатқан Қараман ата жерасты мешітінің тарихына тереңірек тоқталсақ. Қараман ата кесенесі Шетпеден отыз бес км жерде, Бекі елді мекенінің батыс жағындағы Қандыбас қырқасына таяу жерде, Қандыбас қыстағының батысында бес км жерде орналасқан. Қараман Ата жерасты мешіті үш бөлмеден тұрады. Кіре беріс бөлме, оған жалғас намаз оқитын зал және Қараман ата жерленген дөңгелек бөлме. Онда төбені тіреп тұратын ұстындар бар. Екі бөлменің төбесінен жарық түсетін дөңгелек терезелер ойылған. Төбе сол жердің бетін алып жатқан ұлутастан тұрады. Қараман ата мешіті жазық тегіс даладағы жер астындағы қалың бор қабатын ойып салған.

ортағасырлық деректерді оқу үдерісінде пайдалану